Beschrijving
Franz Kafka zelf heeft nauwelijks uitleg gegeven over zijn romans en verhalen. Hij laat zijn lezers de ruimte om zijn teksten te interpreteren. Zelfs kan men zeggen dat hij de lezer oplegt dat te doen.
Naoorlogse schrijvers hebben Kafka een ‘bondgenoot’ genoemd. Ook Leo Frijda ervaart het lezen van Kafka als een persoonlijk proces. Vanuit de eigen belangstelling en afkomst plaatst hij ‘zijn’ Kafka in de lijn van de geschiedenis.
Frijda, jurist net als Kafka, besteedt ook ruim aandacht aan diens beroepsleven en in het verlengde daarvan aan Het proces. Die roman toont niet slechts de strijd van een onschuldige burger tegen een te machtige overheid. Zowel Josef K. als de rechter wordt ‘door de schuld aangetrokken’. Het proces is als het ware daaromheen gebouwd.
Door zijn afkomst en omgeving kwam Kafka klem te zitten. Tussen Oost en West. Tussen de vluchtelingen uit het Oosten en de geassimileerde Joden uit Praag: ‘Ik als van hout, een in het midden van de zaal geschoven kapstok’.
In Kafka’s laatste verhaal, Josefine de zangeres, of het muizenvolk, staan de woorden ‘mijn volk’. Het wordt wel betwijfeld of daarmee ‘het Joodse volk’ is bedoeld. De ruimte die de gekozen bewoordingen laat, is veeleer betekenisvol: het maakt de condition humaine tot het thema van zijn romans en verhalen.
‘In 36 erudiete essays over ‘de schrijver van schuld en schaamte’, geeft Frijda een originele visie op ‘zijn Kafka’.’ – Elsbeth Etty (NRC) over Op het balkon van de elektrische tram.
